184. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի՛ր և լրացրո՛ւ տրված նախադասությունը:

Ա. Երեխա, գրող, նավաստի, գերմանաց, խոհարարուհի, Արտակ, հայ, մարզիկ, նախագահ, նախարար:

Բ. Ծով, ձուկ, երկաթ, պայուսակ, այծ, փիղ. տուփ, խնձոր, սառույց, շուն, կատու, գրիչ, սեղան:
Գոյականները բաժանվում են երկու խմբի՝ ով՝ ովքեր և ինչ՝ ինչեր:

185. Նախադասությունը լրացրո՛ւ տրված հարցին պատասխանող գոյականներով:

Սիրտը (ի՞նչը) մռմռում էր. երևի նեղացրել էին:

Կարենի (ո՞վ) նվնվում էր. երևի նեղացրել էին:

Հայկ (ո՞վ) ցատկեց ցանկապատից դուրս:

Գառնուկը (ի՞նչը) ցատկեց ցանկապատից դուրս:

Կատուն (ինչը) ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

Թառնիկը (ո՞վ) ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

Տեքստը կարդալ, հասկանալ, կարողանալ ներկայացնել

Առարկա ցույց տվող բառերը գոյականներ են:
Պատասխանում են ո՞վ, ի՞նչ հարցերին:
Գոյականները լինում են հատուկ և հասարակ: Հատուկ անունը առարկաներից ամեն մեկին տրվող առանձին անունն է և սկսվում է մեծատառով: Հասարակ անունը առարկաներին տրվող ընդհանուր անուն է և սկսվում է փոքրատառով:
Մարդկանց տրվող հատուկ և հասարակ անունները անձ ցույց տվող գոյականներ են և պատասխանում են ո՞վ հարցին: Մնացած բոլոր գոյականները պատասխանում են ի՞նչ հարցին:

186. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանրություն ունեն, որ նույն շարքի մի բառը չունի:
ա) Երաշտահավեր բ) Մանուկներ գ) Հատիկներ
      դեղձանիկներ      երեխա     կապիկներ
      վագրեր      պատանիներ     ձագուկներ
      առյուծներ      երիտասարդներ     կանայք
      սիրամարգ      մարդիկ     տատիկիններ

187. Տրված բառախմբերի տարբերությունը գտի՛ր և բառախմբերն անվանի՛ր:

Ա. Շինարար, վարպետ, գեղեցկուհի, տարի, գիրք, տետր, գազան, վանդակ:

Բ. Շինարարներ, վարպետներ, գեղեցկուհիներ, տարիներ, գրքեր, տետրեր, գազաններ, վանդակներ:

188. Բառախմբերի կազմման օրինաչափությունը գտի՛ր և Բ խումբն ինքդ լրացրո՛ւ:

Ա. Սար, հայ, կաթիլ, ուսուցիչ, մայր, մատանի, տատ, կատու, թութակ, գրպան:
Բ. Սարեր, հայեր, կաթիլներ,ուսուցիչներ, մայրիկներ, մատանիներ, տատիկներ, կատու, թութակ, գրպան:

189. Տրված նախադասությունը կարդա՛ և հարցերին պատասխանի՛ր:
187 և 188-րդ վարժությունների Ա խմբերում եզակի թվով դրված գոյականներ են, իսկ Բ խմբերում նույն գոյականներն են՝ հոգնակի թվով:
1. Գոյականը քանի՞ թիվ ունի:

Գոյականը ունի 2 թիվ։
2. Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի եզակի թիվը։

առարկան մեկն է։
3. Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի հոգնակի թիվը։

1-ից ավել։

190. Կազմի՛ր տրված գոյականների հոգնակին: Փորձի՛ր բացատրել, թե ո՞ր բառերին է -եր վերջավորություն ավելանում, ո՞ր բառերին՝ -ներ:

Ա. Ծառ, ձայն, հոտ, քար, կով, արջ, փունջ, լուր, բառ, բեղ, հայ, հայր, ցեղ, սիրտ, գիր, սյուն, պատ, հույն, ձու, սուր, քիթ. քույր, մայր, ձեռք, ոտք, տատ, պապ:
Բ. Եղբայր, աթոռ, պապիկ, տատիկ, գրպան, թութակ, եղնիկ, ոչխար, սեղան, թռչուն, մեքենա, բարեկամ, աշակերտ, մատյան, հեռախոս, ծաղկավաճառ. պանրագործարան:

Ա խմբի բառերը -եր վերջածանց ով է իսկ Բ խմբի բառերը -ներ վերջածանց։

191. Գրի՛ր, թե նախորդ առաջադրանքը կատարելիս
ա) ո՞ր բառերի մեջ երկու ն գրեցիր.

գրպաններ, սեղաններ, թռչուններ, մատյաններ, պանրագործարաններ։
բ) ո՞ր բառերի մեջ հնչյուններ փոխվեցին:

սրտեր, քթեր, գրեր, ձվեր, սրեր։

Նյութը կարդացեք շատ ուշադիր, որ հասկանաք և կարողանաք որևէ մեկին բացատրել։

Գոյականը երկու թիվ ունի՝ եզակի և հոգնակի: Եզակին ցույց է տալիս մեկ առարկա, հոգնակին՝ մեկից ավելի: Հոգնակին կազմվում է եզակիից՝ հիմնականում -եր կամ –ներ մասնիկների օգնությամբ. (-եր-ը ավելանում է միավանկ բառերին, ները՝ բազմավանկ)

Քանակը ։ 30

159. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի՛ր, ինքդ շարքերին 10-ական բառ ավելացրու:

Ա Բ

Դեղին   – դեղնություն
փոքր  – փոքրիկ 
բարի  –  բարություն
չար – չարիք մեծ – մեծություն մարդ – մարդիկ դժվար – դժվարություն գիրք – գրքույկ մոմ – մոմիկ հարթ – հարթակ գույն – գունավոր գյուղ – գյուղակ տուն – տնակ լուսին – լուսնյակ

Ա խմբի բառերը ածական են իսկ Բ խմբի բառերը գոյական։

161. Հարցում արտահայտող բառը փոխարինի´ր համապատասխան բառով:

Ինչպիսի՞ արև, ինչպիսի՞ օր, ինչպիսի՞ առվակ, ինչպիսի՞ հեռուստացույց, ինչպիսի՞գիրք, ինչպիսի՞ մարդ:

Ինչպիսի՞ արև – պայծառ արև, ինչպիսի՞ օր – հաճելի օր, ինչպիսի՞ առվակ – կչկչան առվակ, ինչպիսի՞ հեռուստացույց – ջարդված հեռուստացույց, ինչպիսի՞գիրք – հետաքրքիր գիրք, ինչպիսի՞ մարդ – տարօրինակ մարդ։

162. Պարզի´ր, թե տրված բառակապակցությունների մեջ ո՞ր բառն է գոյական, ո՞րը` ածական (Ածական անունն առաջացել է ածել բառից: Հին  հայերենում ածել նշանակում է ավելացնել, վրան դնել, բերել):

Բարակ բարդի, գանգուր մազեր, առասպելական քաղաք, քառաձի կառք, ստորին շերտ, վերին հարթակ, հեռատես գիտնական:

Բարակ բարդի – Բարակ – ածական,  բարդի – գոյական

գանգուր մազեր – գանգուր – ածական,  մազեր գոյական

առասպելական քաղաք – առասպելական – ածական,  քաղաք – գոյական

քառաձի կառք – քառաձի – ածական,  կառք – գոյական

ստորին շերտ – ստորին – ածական,  շերտ – գոյական

վերին հարթակ – վերին – ածական, հարթակ – գոյական

հեռատես գիտնական – հեռատես – ածական, գիտնական – գոյական։

163. Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝ գոյականների և ածականների:

Կաղնի, հայտնի, մեծ, կանաչ, աղջիկ, գետ, բուք, բարի, տգեղ, ճշմարտություն, անտուն, բարկացկոտ, Գայանե, տուն, կատու, գունավոր, կաղամբ, հեռուստացույց, խակ, Հայաստան, հետաքրքիր, վարդ, Վարդուհի, փշոտ, լիճ, ալիք, հզոր, բարձր, մարտ, մարտակառք, կառապան, հմուտ, մարտական, եռանիվ, հեծանիվ, ալ, պատմություն, պատմական, թռչուն, թռիչք, խիզախ, բարի, բարեկամական, շքեղ, գարուն, գարնանային, արևոտ, արև, երկար:

Կաղնի – Գոյական

հայտնի – ածական

մեծ – ածական

կանաչ – ածական

աղջիկ – գոյական

գետ – գոյական

բուք – գոյական

բարի – ածական

տգեղ – ածական

ճշմարտություն – գոյական

անտուն – ածական

բարկացկոտ – ածական

Գայանե – գոյական

տուն – գոյական

կատու – գայական

գունավոր – ածական

կաղամբ – գոյական

հեռուստացույց – գոյական

խակ – ածական

Հայաստան – գոյական

հետաքրքիր – ածական

վարդ – գոյական

Վարդուհի – գոյական

փշոտ – ածական

լիճ – գոյական

ալիք – գոյական

հզոր – ածական

բարձր – ածական

մարտ – գոյական

մարտակառք – ածական

կառապան – ածական

հմուտ – ածական

մարտական – ածական

եռանիվ – գոյական

հեծանիվ – գոյական

ալ – ածական

պատմություն – ածական

պատմական – ածական

թռչուն – գոյական

թռիչք – գոյական

խիզախ – ածական

բարեկամական – ածական

շքեղ – ածական

գարուն – գոյական

գարնանային – ածական

արևոտ – գոյական

երկար – գոյական։

164. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր: Ինչպե՞ս կկոչես Ա խմբի բառերը, ինչպե՞ս Բ խմբի բառերը։

Ա Բ

Մեծ – մեծություն
բարձր    – բարձունք
չոր – չորություն
սառը – սառույց

Ա խմբի բառերը ածական են իսկ Բ խմբի բառերը գոյական։

142. Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը: 
Թոռնիկն արագ թռավ տատի գիրկ: (գիրկ, գիրք)
Միաժամանակ երեք գիրք Է կարդում: (գիրկ, գիրք)
հորդ անձրևը կտրվելու միտք չուներ: (հորդ, հորթ)
հորթ տրտինգ տալով վագեց մոր մոտ: (հորդ, հորթ)

143. Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը: 
որդերի մեջ անծանոթ մի աղջիկ տեսա: (որդ, որթ)
որթերի պատճառով ձկնորսության չգնացի: (որդ. որթ)
Շատ հաջող ավարտ ունեցավ մեր ձեռնարկը: (հաջող, հաչող)
հաչող շանը կծան չի լինում: (հաջող, հաչող)
Երեխայի կտրիչ ատամներն արդեն դուրս էին եկել: (կտրիչ, կտրիճ)
Իմ բոլոր կտրիճ ընկերները հավաքվել են այսօր: (կտրիչ, կտրիճ)

144. Կետերի փոխարեն գրի´ր տրված բառերից մեկը: 
Նստելու համար մի հարթ տեղ եմ փնտրում: (հարդ, հարթ)
Քամին ամբողջ հարդը բարձրացրել ու պտտում էր օդում: (հարդ, հարթ)
Տարբեր ախտեր քայքայել էին մարմինը: (աղտ, ախտ)
Փոշիով ու աղտ էր ծածկված փողոցը: (աղտ, ախտ)
Մի ուղտ քարավանից առանձնացել էր: (ուղտ, ուխտ)
Քո արած ուխտ թանկ է բոլորիս համար: (ուղտ, ուխտ)

145. Ընդգծված բառերը փոխարինի´ր հոմանիշներով: Ընտրածդ բառերի գրությունը ճշտի´ր բառարանի օգնությամբ:

Խոսքս մի՛ կտրիր:

մի ընթատիր,

Մինչև ե՞րբ պիտի թաքուն պահես:

գաղտնի,

Անձրևն ինչպես սկսվել էր, այնպես էլ վերջացավ:

դադարեց,

Օդանավի իջնելը ոչ ոք չնկատեց:

Վայրեջքը,

146. Ընդգծված բառերը փոխարինի´ր հոմանիշներով: Ընտրածդ բառերի գրությունը ճշտի´ր բառարանի օգնությամբ:

Հորեղբորս տղան մրջյուններով շատ է հետաքրքրվում:

եղբայրս,

Մրջյունները կանոնավոր զորք ունեն և դրկից միջատների դեմ պատերազմելու են դուրս զալիս կանոնավոր շարքերով:

հարևան,

Մրջյուններն էլ թշնամիներ ունեն. դրանք խոշոր ճանճերն են:

հակառակորդ,

147. Բաց թողնված տառերը լրացր

ո՛ւ և բառարանով ստուգի՛ր ճի՞շտ ես գրել:

Վերևում՝ համարյա երկնքի տակ, ծնվեցին ջրի կաթիլները: Նրանք լեռների բարցրից, հողի միջից դուրս եկան ու, լույսն իրենց մեջ, ցնություն թիթեռն իրենց վրա, կտկտալով իջան ցած: Լեռն ի վար, ծառերի կողքերով, թփերի արանքներով, զարմանազան խատուտիկ խջաքարերի վրայով գալիս էին կաթիլները:
-Ինչքա՜ն քաղցր եք,- ասում էին նրանց մամուռները:

Ուշադիր կարդացեք տեքստը և հիշեք

Բառասկզբում լսվող է-ն է տառով է գրվում: Բացառություն են կազմում եմ, ես, ենք, եք, են բառերը:
Բառասկզբում  լսվող օ-ն օ տառով է գրվում:
Բացառություն է կազմում ով (ովքեր) բառը:
Բառամիջում է և օ հնչյունները է և օ տառերով են գրվում, եթե բաղադրյալ բառի մեջ մտնող արմատի սկզբնատառեր են:
Բառամիջում ո և ե տառերը օ  և է են կարդացվում, եթե դրանց նախորդում է բաղաձայն հնչյուն, վօ և յէ են կարդացվում, եթե նախորդում է ձայնավոր հնչյուն: Բառամիջում բ, գ, դ, ձ, ջ տառերը համապատասխանաբար կարոդ են կարդացվել պ, կ, տ, ծ, Ճ կամ փ, ք, թ,ց, չ:
Բառամիջում ղ, վ տառերը համապատասխանաբար կարող են կարդացվել խ, ֆ:

107. Արմատի կրկնությամբ կազմված, գծիկով գրվող բարդ բառեր գրի´ր:

Օրինակ՝
շուտ-շուտ, երբեմն-երբեմ։

շուտով – շուտով, երբ – երբ, մոտ – մոտ, Հազվադեպ – հազվադեպ։

108. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր (արմատների մեջ ի՞նչ փոփոխություն է կատարվում):

Օրինակ՝
Փալաս-փուլուս:

Աման, մարդ, պարապ, պակաս, մանր, փոքր, ոլոր, սուս:

Աման – չաման, մարդ – մուրդ, պարապ – սարապ, պակաս – մակաս, մանր – մունր, փոքր – մոքր, ոլոր – մոլոր, սուս – փուս։

109. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր: Բառերի մեջ այդ արմատների գրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ:

Օրինակ՝
ճըռ – ճռճռալ, ճռճռոց:

Մըռ, հըռ, չըռ, կըռ, դըռ:

մըռ – մըռալ, մըռմըռոց։

հըռ – հըռալ, կըռկըռոց։

չըռ – չըռալ, չըռչըռոց։

կըռ – կըռալ, կըռկըռոց։

դըռ – դըռալ, դըռդըռոց։

111. Անջատ գրվող բարդ բառերի (հարադրությունների) իմաստներն արտահայտի՛ր հոմանիշ բառերով:

Պար գալ, զրույց անել, խաղ անել, թույլ տալ, ման գալ, հաց ուտել, քուն մտնել, դաս անել:

պարել

զրուցել

խաղալ

թույլատրել

զբոսնել

սնվել

քնել

սովցորել։

115. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՜ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝ 
դարավերջ – դարի վերջ,

Աշխատասենյակ – աշխատելու համար նախատեսված սենյակ:

Գառնարած, բարեսիրտ, չարամիտ, լեռնագագաթ, արագահոս, հարթավայր, աստղագիտություն, սրտիկ, ծիրանենի:

Գառնարած – գառներ արածեցնող։

բարեսիրտ – բարի սիրտ ունեցող։

չարամիտ – չար միտք ունեցող։

լեռնագագաթ – լեռան գագաթ։

արագահոս – արագ հոս։

հարթավայր – հարթ վայր ունեցող։

աստղագիտություն – աստղերի մասին գիտություն։

116. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՛ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝ 
միաեղջյուր – մի եղջյուր ունեցող:

Վիպագիր, մեծագլուխ, սրընթաց, երկերեսանի, զբոսայգի, սրամիտ, հեռուստացույց, պահարան, հայաստանցի:

Վիպագիր – վեպ գրող։

մեծագլուխ – մեծ գլուխ։

սրընթաց – արագ ընթացող։

երկերեսանի – երկուերես ունեցող։

զբոսայգի – զբոսնելու այգի։

սրամիտ – սուր միտք ունեցող։

հեռուստացույց – հեռուն ցույց տվող։

պահարան – պահելու – վայր։

հայաստանցի – հայաստանի բնակիչ։

Ուշադիր կարդա, հասկացիր և սովորիր

Արմատը բաղադրիչների չբաժանվող, բառի հիմնական իմաստն արտահայտող մասն է:
Արմատից կամ բառից նոր բառ կազմող մասնիկը ածանց է:
Արմատներն իրար կապող ա մասնիկը կոչվում է հոդակապ:
Միայն մեկ արմատից կազմված բառերր պազ են:
Բաղադրիչներից (արմատ, ածանց) կազմված բառերը բաղադրյալ են:

100. Տրված բառերից տեղ ցույց տվող ածանցավոր բառեր կազմի՛ր: դեղինով ընդգծիր գործածված մասնիկները (ածանցները): Գրիր, թե ինչու ես որոշ բառեր մեծատառով գրել։

Օրինակ՝
հույն – Հունաստան:

Հիվանդ, ծաղիկ, մուկ, հայ, նիստ, այբուբեն, դաս, դպիր, դարբին, հյուր, զոր(ք), ռուս, գործ, բրուտ, կույս, ուզբեկ, հնդիկ, թուփ, ծիրան:

Հիվանդ – հիվանդանոց։

ծաղիկ – ծաղկաման։

մուկ – մկնային։

հայ – Հայաստան։ Երկրի անուն։

նիստ – նստարան։

այբուբեն – այբբենան։

դաս – դասարան։

դպիր – դպիրություն։

դարբին – դարկնոց։

հյուր – հյուրանոց։

զոր(ք) – զորավար։

ռուս – Ռուսաստան։ երկրի անուն։

գործ – գործարան։

բրուտ – բրուտյա։

կույս – կուսանոց։

ուզբեկ – Ուզբեկստան։ երկրի անուն։

հնդիկ – Հնդկաստան։ երկրի անուն։

թուփ – թփուտ

ծիրան – ծիրանենի։

101. Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր ածանցավոր բառերով:

Շատ ու շատ դարեր առաջ ասորիների երկրում մի իմաստուն մարդ էր ապրում:
Մորու թփերով ծածկված տեղում մի առարկա էր  թաքցրել:
Նա որոշել էր այդտեղ իր համար բնակվելու տեղ կառուցել:
Տունը դարձրել ես հավեր պահելու տեղ:
Երեկոյան դարբինների աշխատանքի վայրում  կհանդիպենք:
Գետի ափին մի փոքր տուն ուներ, որտեղ ապրում էր իր սիրելի կենդանու հետ:
Իրենց փոքր գյուղի փողոցներն ու այգիները հիշեց:

Շատ ու շատ դարեր առաջ Ասորաստանում մի իմաստուն մարդ էր ապրում:
Մորու թփու տուն մի առարկա էր  թաքցրել:
Նա որոշել էր այդտեղ իր համար բնակարան կառուցել:
Տունը դարձրել ես հավանոց:
Երեկոյան դարբնոցում  կհանդիպենք:
Գետի ափին մի տնակում ուներ, որտեղ ապրում էր իր սիրելի կենդանու հետ:

Իրենց գյուղակ փողոցներն ու այգիները հիշեց:

102. Բնակավայր կամ տեղանք ցույց տվող բառերին այնպիսի ածանցներ ավելացրու, որ նոր բառերը տվյալ տեղի բնակիչ իմաստն արտահայտեն:

Օրինակ՝
լեռն – լեռնցի:

Երևան, քաղաք, Վան, Մուշ, Աշտարակ, Արտաշատ,Դվին, Կարս, Գյումրի, Լոռի, Ամերիկա, Նյու-Յորք, Լոնդոն, սար, գյուղ:

Երևանցի, քաղաքացի, Վանեցի, Մուշացի, Աշտարակցի, Դվինացի, Կարսեցի, Գյումրեցի, Լոռեցի, Ամերիկացի, Նյու-Յորքացի, Լոնդոնացի, սարեցի, գյուղացի։

103. Տրված բառազույգերի արմատները տեղափոխելով՝ բաղադրյալ նոր բառեր ստացի´ր:

Օրինակ՝
բարեժպիտ, մանկամիտ – բարեմիտ, մանկաժպիտ:

ա) Ջրահարս, ծովանկար, բ) ժանգապատ, արծաթագույն,
գ) հողմածին, ջրաղաց, դ) զորագունդ, երկրամաս:

ջրանկար – ծովահարս։

Ժանգագույն – արծաթապատ։

հողմաղած – ջրածին։

զորամաս – երկրագունդ։

104. Տրված բառերր բաղադրիչների բաժանի՛ր: Արմատներն ի՞նչ մասնիկով են կապվում:

Օրինակ՝ 
Գրատախտակ – գր(գիր) + ա + տախտակ:

Ձեռագիր, գեղանկար, շրջագգեստ, սիրահոժար, դեղնակտուց, հոդակապ:

Ձեռագիր – ձեռ – ա – գիր։

գեղանկար – գեղ – ա – նկար։

շրջագեստ – շուրջ – ա – գեստ։

սիրահոճար – սիր – ա – հոճար։

դեղնակտուց – դեղն – ա – կտուց։

հոդակապ – հոդ – ա – կապ։

105. Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նայն ձևով են կազմված: Գտի´ր օրինաչափությանը չենթարկվող բառը:

ա) Հրաշամանուկ, հողագունդ, առևտուր, մեծահոգի, փրկագին:
բ) Ջրկիր, սեղանատամ, նախօրոք, դասաժամ, ձեռնտու:

Առևտուր – ջրկիր։