ԲԱՌԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Բառիմաստ

33.Մի բառով գրի´ր:

ա) Առարկա, որը վերից վար կախվելով՝ ծածկում, փակում  է որևէ բան: Դա նաև բեմն է  բաժանում հանդիսասրահից:

-վարագույր

բ) Միջատ, որ երկու թև ունի ու բարալիկ կնճիթ, որով սնվում է: Իսկ սնվում է արյունով:

– մոծակ

գ) Արհեստավոր, որն զբաղվում է երեսը սափրելու, մազերը կտրելու, հարդարելու գործով:

-վարսավիր

դ) Պղնձյա առարկա, որի մեջ մետաղյա լեզվակ է կախված: Բարակ կամ հաստ պարանով լեզվակը պատերին են խփում՝ հնչեցնելու համար:

-զանգ

35.Ի՞նչ  է  նշանակում․ բացատրիր մեկին, ով չի ճանաչում այդ առարկան։

հեռախոս-Իր, որը կապում է երկու տարբեր մարդկանց հեռավորության վրա,

գիրք-բառերի շարան մի տուփի մեջ, որ տալիս է բոլորին գիտելիք,

սեղան- առարկա, որի վրա իրեր են դնում և ունի չորս ոտք,

ականջ- մարդու մարմնի մաս, որը գտնվում է գլխի երկու մասերում,

ծաղիկ- աճում է բնության մեջ բազմագույն է հոտավետ:

36.Ա և Բ շարքերը համեմատի՛ր և պարզի´ր, թե ո՞րն է դրանց տարբերությունը:

Ա. Արև, թռչուն, ռնգեղջյուր, ստեղծել, մարդ:

Բ. Րևա, ռնչթու, ույջեռնգղր, ծղետսլե, արդմ:

Բ շարքի բառերի տառերի դասավորությունը խարնած է։

38. Օգտվելով 36 առաջադրանքից փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է բառը:

1․Արև- Բնական լուսատու։

2․Թռչուն- Կենդանի, որը կարող է թռչել։

3․Ռնգեղջյուր- Խոշոր կենդանի, որը ունի կոտոշ քթին։

4․Ստեղծել- արարել, կերտել նորը

5․Մարդ-Աստծո ամենակատարյալ ստեղծագործությունը

39.Բացատրի´ր, թե  գլուխ  բառը ամեն մի նախադասության մեջ  ի՞նչ իմաստով է կիրառված՝ փոխարինելով  խելք, ղեկավար,  կատար, ծայր, մաս, վրա բառերով: Ո՞ր նախադասության  մեջ գլուխ  բառն այլ բառով չես կարող փոխարինել:

Սարի  գլխին ինչ-որ բան է փայլում:

Սարի գագաթ իմաստով

Այս մարդը  գլուխ չունի:

խելք իմաստով

Գրքի առաջին գլուխը շատ հետաքրքիր էր:

առաջին մաս իմաստով

-Իսկ ո՞վ էր ձեր գլուխը,- որոտաց զորավարը՝դիմելով գլխիկոր զինվորներին:

հրամանատար իմաստով

Ինչ-որ մեկը թերթ է մոռացել պահարանի գլխին:

պահարանի վերևի հատված

Գերանի գլխից բռնի՛ր:

գերանի ծայր իմաստով

40.Ընդգծված բառը նախադասության մեջ ի՞նչ իմաստով է կիրառված: Այդ բառը ո՞ր նախադասության մեջ է հիմնական իմաստով գործածված:

Ծաղիկը բացվեց ու ձգվեց դեպի արևը:

Օգտագործված է իր հիմնական իմաստով։

Հարսանիքի բոլոր կենացները ծաղիկներին էին ուղղված:

Ծաղիկներ բառը օգտագործվում է հարսի և փեսայի իմաստով։

Մեր ծնողներն ասում են, թե մենք ենք կյանքի ծաղիկները:

Ծաղիկ բառը օգտագործվում է “ամենալավը” իմաստով։

Շատ լավ գործ եք սկսել. սա դեռ ծաղիկն է, պտուղները հետո եք տեսնելու:

Ինչ-որ բանի սկիզբ իմաստով է օգտագործված։

Իր երկիրը հասնելուց հետո էլ իշխանը չէր մոռանում այն ամրոցի ծաղիկ տիրուհուն:

Գեղեցիկ իմաստով է օգտագործված։

25.Տրված բառերը հնչյունախմբերի են բաժանված: Ուշադրություն դարձրու դրանց մեջ մտնող ձայնավորներին ու բաղաձայններին և պատասխանի´ր հարցերին:

Մարդասեր – մար-դա-սեր, կառապան – կա-ռա-պան, ձեռագիր

-ձե-ռա-գիր, հեռագիր-հե – ռա-գիր, մեղեդի – մե-ղե-դի, բարեկամ -բա-րե-կամ,աշակերտ – ա-շա-կերտ, ուրիշ- ու-րիշ, օղապարան

-օ-ղա-պա-րան, օրինակ – օ-րի-նակ:

Վանկը քանի՞ հնչյունից կարող է կազմվել:

Վանկը կարող է ունենալ 1-ից ավել հնչյուն։

Վանկում ինչպիսի՞ հնչյունի առկայությունն  է պարտադիր:

Վանկում կարևոր է որ լինի ձայնավոր հնչյուն։

26. Նախորդ վարժության օրինակով՝ տրված բառերը վանկերի բաժանի´ր (փակագծում տրված է դրանց քանակը):

Արահետ-ա-րա-հետ (3), կածան-կա-ծան (2), հերոս-հե-րոս (2), բերանբաց-բե-րան-բաց (3), արկածային-ա-րկա-ծա-յին

(4), արդարադատ-ար-դար-ա-դատ (4), կարգապահ-կար-գա-պահ (3), հերթական-հեր-թա-կան (3),

մատակարարել-մա-տա-կա-րա-րել (5), ազատասեր-ա-զա-տա-սեր։ (4):

27.Տրված են վանկեր: Վերականգնի´ր վանկատված (վանկերի բաժանված) բառերը:

Օրինակ՝

թե-թե-վա-նալ – թեթևանալ:

Ա. Տե-րև տերև, ա-րև-մուտք արևմուտք, ա-րև-կող արևկող, Տա-թև տաթև:

Բ. Տե-րե-վա-թափ տերևաթափ, անձ-րե-վա-յին անձրևային, ա-րե-վոտ արեվոտ, հե-վալ հևալ ,բե-վե-ռա- յին բևեռային, ձե-վա-կան ձեվական, թե-վա-վոր թևավոր, ու-ղե-վոր ուղևոր,սե-վա-նալ սևանալ:

28.Տրված բառերը վանկատի´ր (վանկերի բաժանի՛ր): Ընդգծի՛ր այն  և– երը, որոնք վանկատման ժամանակ երկու տառով (ե, վ) չեն գրվում:

Սևուկ սե-վուկ, թեթևություն թե-թե-վու-թյուն, անձրև ան-ձրև, բարևել, կարևոր, արևշող, թևանցուկ, տևական, թեթև:

29.Տրված վանկերը միացրո´ւ:  Ընդգծվածներն ինչո՞ւ են կոչվում գաղտնավանկ:

 Օրինակ՝

սըր-տոտ – սրտոտ:

Գը -լուխ, աս-տըղ, հըռ- ֊չակ, գը-նացք, վըխ -տալ, ան-կըրկ -նե-լի, շը-րըխ-կան, թըռ-վը-ռալ, կըրկ-նու-թյուն, ձե-ռըն-տու:

30.Տրված բառերը վանկատի´ր՝  գաղտնավանկի ը –երը  գրելով: 

Կրկին, դռնբաց, երբեմն, գրքային, կրակ, ուրեմն, ծանր, սրտաբաց, զվարթ, տխրել, խմբավորել:

31.Տրված բառերը վանկատի´ր:

Ա.Արքայական, մեծանալ, կենտրոնական, վերջնական, ճերմակաթև:

Բ-Հևասպառ, կեղևապատ, տերևաթափ, կարևորել, թևատարած:

Գ. Անկրկնելի, անդնդախոր, մտածել, մրցանակ, գտնել, արկղ:

32.Փորձի´ր բացատրել, թե ինչո՞ւ  է բաժինն անվանվել  «Հնչյունաբանություն»:

Վանկ է կոչվում բառի մեջ մտնող հնչյունը կամ հնչյունախումբը, որն արտաբերվում (արտասանվում) է մեկ շնչով:

Ձայնավորները վանկարար (վանկ կազմող) հնչյուններ են. առանց ձայնավորի վանկ չկա:

Վանկը կարող  է նաև մի հնչյունից (ձայնավորից) կազմված լինել:

Երկու ձայնավորների միջև եղած մեկ բաղաձայնն անցնում է հաջորդ վանկին:

Երկու ձայնավորների միջև եղած երկու և ավելի բաղաձայններից միայն մեկն է անցնում հաջորդ վանկին: Բառի մեջ վանկարար ը հնչյունը չի գրվում. նա միայն վանկատման ժամանակ է երևում:

13.Տրված բառերում ո՞ր տառերով (նշաններով) է գրվել է հնչյունը:

Էջ, էի, էգ, էքսկուրսիա, կես, սեր, տեր, հավերժ, բազե, րոպե:

14.Տրված բառերում ո՞ր տառերով (նշաններով) է գրվել o հնչյունը:

Օր, օգուտ, օտար, օղակ, մորեխ, նոր, կտոր, սովորել, պահածո, երեկո, կինո:

15.Տրված բառերում  ե և ո տառերն ինչպե՞ս են կարդացվում:
   Ա. Եղանակ, երազ, երամ, երկիր, երդում, եռալ, եղնիկ: (ե տառը կարդացվում է յ և է)

   Բ. Ոզնի, ող, որս, ոսկոր, ոստ, որակ, ոտք:  (ո տառը կարդացվում է վ և օ)

16. Տրված բառերում  և տառն ինչպե՞ս է կարդացվում:

Ա Հարևան, Սևան, հևալ, տերև, կեղև, թև, սև:(և տառը կարդացվում ե և վ)

Բ. Նաև, թեև, և:

17. Տառերը կարդա´ այնպես, ինչպես հնչում են (տառերի անունները մի´ կարդա), հետո պատասխանի´ր հարցերին:

Հայերենն ունի երեսունինը տառ, երեսունվեց հնչյուն. 

ա) ո՞ր տառերն են նույն հնչյունն արտահայտում, և ո

բ) ո՞ր տառերն են մեկից ավելի հնչյուն արտահայտում: և ո

18.Տրված մտքերից որո՞նք ես ճիշտ համարում (պատասխանելուց առաջ մեկ անգամ ևս կարդա նախորդ առաջադրանքները):

ա) Հնչյունը և տառը նույն բաներն են, դրանք իրարից չեն տարբերվում:

բ) Հնչյունը և տաոը տարբեր բաներ են. հնչյունը լսվում և արտասանվում է, իսկ տառը գրվում ու կարդացվում է:

 գ) Տառը հնչյունի նշանն է:

20.Հատ–հատ արտասանի՛ր տրված հնչյունները (շշուկով կամ բարձրաձայն): Փորձի՛ր պարզել, թե աոաջին և երկրորդ խմբերի հնչյուններն ինչո՞վ են տարբերվում:

1. Բ, գ, դ, զ, թ, ժ, լ, խ, ծ, կ, հ, ձ, ղ, ճ, մ, յ, ն, շ, չ, պ, ջ, ռ, ս, վ, տ, ր, ց, փ, ք, ֆ: (բաղաձայն)

2. Ա, է, ը, ի, օ, ու: (ձայնավոր)

21.Հնչյունների խմբերն անվանի´ր (դրանց անուններ դի՛ր) և տրված նախադասությունները լրացրո´ւ:

1. Բ, գ, դ, q, թ, ժ, լ, խ, ծ, կ, հ, ձ, ղ, ճ, մ, յ, ն, շ, չ, պ, ջ, ռ, ս, վ, տ, ր, ց, փ, ք, ֆ. սրանք … հնչյուններ են: Սրան հնչյուններ են վորոնք գրվում են տառերով։

2. Ա, է, ը, ի, օ,ու. սրանք … հնչյուններ են:Սրանք ձայնավոր հնչյուններ են

23. Տրված բառերի մեջ մտնող հնչյունները գրի՛ր (փակագծում տրված Է, թե քանի՞ հնչյուն կա):

 Օրինակ՝

ասեղ (4) – ա, ս, ե, ղ:

Արմատ (5), երերալ (7), երազ (5), որոտ (5), տերև (5), որոշում (7), երևելի (8):

Ա,ր,մ,ա,տ։ Ե,ր,ե,ր,ա,լ։ Ե,ր,ա,զ։ Ո,ր,ո,տ։ տ,ե,ր,և։ Ո,ր,ո,շ,ու,մ։ ե,ր,և,ե,լ,ի։

24.Հաշվի´ր, թե տրված բառերի  մեջ քանի՞ տառ, քանի՞ հնչյուն կա:

Օրինակ՝

եղևնի – 5 տառ, 7 հնչյուն:

Երիտասարդ, ոլոռ, ողնաշար, հրշեջ, գրքույկ, բարև, կարևոր, բաճկոն, ոտք, երամ:

Երիտասարդ – 9 տառ, 10 հնչյուն։ Ոլոռ – 4 տառ, 5 Հնչյուն։  Ողնաշար – 7 տառ, 8 հնչյուն։  Հրշեջ – 5 տառ 5 հնչյուն։ Գրքույկ – 6 տառ, 6 հնչույն։ Բարև – 4 տառ, 5 հնչյուն։ Կարևոր – 6 տառ,  7 հնչյուն։ Բաճկոն – 6 տառ, 6 հնչյուն։ Ոտք – 3 տառ, 4 հնչյուն։ Երամ – 4 տառ, 5 հնչյուն։

Կարդա և հիշիր

Հնչյունը լսվում  և արտասանվում է, իսկ տառը գրվում  է: Տառը հնչյունի նշանն է:

Հայերենում երեսունվեց հնչյուն կա: Դրանք արտահայտվում են երեսունինը տառերով:

Երեսունվեց հնչյուններից վեցը ձայնավորներ են (ա, է, ը, ի, օ, ու), իսկ երեսունը՝ բաղաձայններ (բ, գ, դ, զ, թ, ժ, լ, խ, ծ, կ, հ, ձ, ղ, ճ, մ, յ, ն, շ, չ, պ, ջ, ռ, ս, վ, տ, ր, ց, փ, ք, ֆ):

Է և ե տառերը  է հնչյունի նշաններն են:

Օ և ո տառերը  օ հնչյունի նշաններն են:

Черепаха

Странный след на песке — словно проехал игрушечный грузовик. Это след черепахи. Черепаха выползла из норы и пошла щипать свежую травку. Ползёт черепаха дальше. Навстречу ей бежит белый заяц.

Этот зверь не страшен черепахе. Потом встретила черепаха маленького суслика. Но и этот зверь не может испугать черепаху. Но вот над собой услышала черепаха крик орла. Это самый страшный враг черепахи. Черепаха быстро спрятала ноги и голову.
Орёл захватил когтями черепаху, взлетел высоко и понёс её далеко к скале. Вдруг к нему бросился другой орёл и стал отнимать добычу. Тут орёл разжал когти, и черепаха упала вниз в густую
траву. Это было спасение.

Ответьте на вопросы

1. Расскажи, какой след остался на песке? Черепаха оставила след игрушечного грузовика․
2. Кто самый страшный враг черепах? самый большой враг черепахи орел․
3. Как спаслась черепаха? вдруг орел распустил когти.

2. Составь предложения со словами: черепаха, трава, зверь, орел. 1,Черепаха – самое медленное животное․ 2,Трава на нашем поле очень чистая․ 3,Звери играют в футбол в лесу․ 4,Орел и другие птицы завтракали в воздухе

3. Найдите в интернете интересную информацию о черепахах.

Черепахи – наземные и водные животные. Известно, что черепахи существовали 220 миллионов лет назад.

Домашнее задание:

Текст «Черепаха» читать, рассказывать

Լևոն Մկրտչյանի հուշերից

Դեռ Լենինգրադում Սարոյանն ասում էր, որ հավանում է երևանյան տղամարդկանց կոշիկները՝ ամուր տակացուներով, կլոր եւ վերև ցցված ծայրերով: Եվ երբ նրան տվեցին հարյուր ռուբլի գումար՝ ամենօրյա ծախսերը հոգալու համար, նա ասաց.
— Շատ լավ: Կհասնենք Երևան, կառնեմ ինձ երևանյան կոշիկներ: Լևոնի կոշիկներից:
Երևանում նրան փոխանցեցին պարգևավճարը:
— Սա Ձեզ «Սովետական գրող» հրատարակչությունից:
— Շատ լավ: Ինձ կոշիկ կառնեմ: Լևոնի կոշիկներից:
— Սա Ձեզ հեռուստատեսությունից:
— Շատ լավ: Ինձ կոշիկ կառնեմ:
Եվ նա իսկապես գնեց հինգ զույգ երևանյան կոշիկ: Սակայն մեկնելիս, երբ նա հավաքում էր ճամպրուկները, ասաց.
— Ես կուզեի երկար ապրել Հայաստանում, այնքան երկար, որ մաշեի բոլոր առած կոշիկները, բայց հիմա ես գնում եմ, իսկ ճամպրուկներումս տեղ չկա: Թող այս կոշիկները մնան Երևանում: Ես կիմանամ, որ Երևանում շատ կոշիկներ ունեմ, որ Հայաստանում ես ոտաբոբիկ չեմ:
Երբ նա նստում էր մեքենան՝ օդանավակայան գնալու համար, մի աղջին մոտեցավ ու ծրար փոխանցեց նրան.
-Սա Ձեր պարգևավճարը՝ «Գրական թերթից»:
-Շատ լավ, — ժպտաց Սարոյանը, — ինձ կոշիկ կառնեմ: Լևոնի կոշիկներից: Եվ կքայլեմ ու կքայլեմ այս հողի վրա այնպես, ինչպես դեռ ոչ ոք չի քայլել