Monthly Archives: November 2022

Բառակազմություն

Գրեք 10-ական պարզ, բարդ և ածանցավոր բառեր:

• Արջ;
• Բադ;
• Նուռ;
• Դուռ;
• Տուն;
• Աթոռ;
• Ծուխ;
• Աղվես;
• Գայլ;
• Ոտք;
• Բարբառ;
• Ականջակալ;
• Գայլամարդ;
• Գլխացավ;
• Խաղահրապարակ;
• Ֆոտբոլիստ;
• Անտառախիտ;
• Դռնփակ;
• Դեղատուն;
• Խնձորենի;
• Գեղեցկուհի;
• Տգեղ;
• Համակարգիչ;
• Ծառաություն;
• Մեքենաշինություն;
•  Անձև;
• Տհաճ;

1. Բարդ բառերի առաջին արմատները վերցրեք և դրանցից ածանցավոր բառեր ստացեք

Դասագիրք-դասարան, մարդակեր-գերմարդ, հողագունդ-հողեղեն, մսատու-մսեղեն, գլխամաս-գլխավոր, ծաղկազարդ-ծաղկունք:

1. Ուհի, ություն, եղեն, իչ, ան, դժ, ային ածանցներով որքան կարող եք շատ բառեր գրեք:

Աշակերտուհի, գեղեցկուհի, ձկնեղեն, մսեղեն, բանջարեղեն, ոսկեղեն, գիշատիչ, անջատիչ, անտուն, աներես, դժկամ, դժբախտ, աշնանային, գարնանային,

2․ Մայրաքաղաք-քաղաքաշինություն, լեզվակռիվ-կռվախնձոր, հոգեհաց-հացադուլ, դասաժամ-ժամանակագրություն, վարդագույն-գունագեղ  բառերի վերջին արմատը վերցրեք և կազմեք այնպիսի բարդ բառեր, որոնցում սրանց վերջին արմատը կդառնա առաջին արմատ, օրինակ՝ հեռախոս- խոսափող:

Հորինված է, քանի որ թանաքով լիճ գոյություն չունի։

1. Իսկ աչքերը փակող թաշկինակը նրա համար էր, որ ոչ մեկին չտեսներ և արդար դատեր։
2. Այստեղից էլ առաջացել է իմ կույր բախտից արտահայտությունը։
3. Մյուս ձեռքի սուրը մեղավորին անխնա պատժելու համար էր։
4. Նրանք այդ կնոջը պատկերում էին աչքերը կապած, մի ձեռքին՝ կշեռք, մյուսին՝ սուր։
5. Հին հռոմեացիները Ֆորտունա անունով բախտի և արդարադատության աստվածուհի ունեին։
6. Կշեռքով նա կշռում-դատում էր մարդկանց գործերը որտեղից էլ առաջացել է բախտի նժարին դրված լինել դարձվածքը։

Հին հռոմեացիները Ֆորտունա անունով բախտի և արդարադատության աստվածուհի ունեին։ Նրանք այդ կնոջը պատկերում էին աչքերը կապած, մի ձեռքին՝ կշեռք, մյուսին՝ սուր։ Կշեռքով նա կշռում–դատում էր մարդկանց գործերը որտեղից էլ առաջացել է բախտի նժարին դրված լինել դարձվածքը։ Մյուս ձեռքի սուրը մեղավորին անխնա պատժելու համար էր։ Իսկ աչքերը փակող թաշկինակը նրա համար էր, որ ոչ մեկին չտեսներ և արդար դատեր։ Այստեղից էլ առաջացել է իմ կույր բախտից արտահայտությունը։

Նա շատ համբերատար է և բարի:

Տղան խռովել էր նախադասությանը բառեր  ավելացրո՛ւ.

__Կապուտաչյա տղան,որ մնացել էր խաղահրապարակում մենակ, խռովել էր ընկերներից:_________________________________________

_Դո՞ւ շատ բառ ավելացրիր, թե՞ ընկերդ: Քանի բառով է շատ

______________________________________________________________________

1. Բառերը բաժանեք արմատների, ածանցների. Չմոռանաք հոդակապը:

Օրինակ՝ Մարդակեր =մարդ+ա+կեր

Դասացուցակ = դաս+ա+ցուցա+ակ, մարդակեր = մարդ+ա+կեր, լուսամուտ = լույս+ա+մուտ, խոշորացույց = խոշոր+ա+ցույց, ցուցամատ = ցույց+ա+մատ:

2. .  Կազմեք բառեր վատ, վարդ, մայր, հին, գիր բառերով:

Վատամարդ, վարդաբույր, մայրենի, հնեաբան, գրագիր

3. Ա խմբի բառերին միացրեք Բ խմբի ածանցները և ստացեք նոր բառեր:

• Ա․Հաց, հայ, հնդիկ, հոտ, գոհ, գարուն
• Բ․Եղեն, ան, դժային, ստան, ուհի

Ա խմբին միացնելով  Բ խմբի բառերը ստացա հացեղեն,Հայաստան,հնդկուհի, անհոտ,դժգոհ,գարնանային բառեր:

4. ան, ուհի, դժ, ություն, ային ածանցներով և տրված արմատներով ստացեք որքան հնարավոր է շատ ածանցավոր բառեր:

Հայ-հայություն հայուհի, գեղեցիկ-գեղեցկություն գեղեցկոքուհի, վրացի-վրացիուհի-վրացիութույն, բժիշկ-բժշկություն բժշկուհի, երգիչ-երգչուհի, գույն-անգույն-դժգույն գունային, հնդիկ-հնդկուհի, համ անհամ համային, օգուտ-անօգուտ, լավ-լավություն, բախտ-անբախտ դժբախտ, աշուն-աշնանային, բարի-բարություն, չար-չարություն անչար, հին-հնություն, գարուն-գարնանային, հոտ-անհոտ, գոհ-դժգոհ գոհություն, քաղաք-քաղաքային:

Նախադասությանը «երկար սպասված ու ցանկալի»-ն այնպես ավելացրու, որ՝

Ձմեռ պապը տոնածառի հանդեսին նվերներ բերեց։

Ա. Ձմեռ պապը լինի երկար սպասված ու ցանկալի. Ձմեռ պապը  այս տարի բերեց իմ նվերը__________________________

Բ. Տոնածառը լինի երկար սպասված ու ցանկալի. Հայրիկս մեզ համար բերեց մեծ տոնածառ_________________________

Գ. Հանդեսը լինի երկար սպասված ու ցանկալի.  Դպորցի հանդեսում ուսուցիչը նվիրեց մեզ կոնֆետներ——————————————————————————————

Դ. Նվերները լինեն երկար սպասված ու ցանկալի. Իմ նվերը եղել է հետաքրքիր ————————————————————————————————

Ավելացրո՛ւ բառեր, որոնք պատասխանեն ինչպիսի՛ հարցին.

________սպիտակ_ ձյուն,________

_______ծաղկաշունչ_գարուն,________

________մեծ_տիկնիկ,_____________

________բարի_տնօրեն,_____________

________կարմիր_Ձմեռ պապ,________

________սիրուն_մայրիկ_____________

Սրանք պատասխաններն են: Հարցերն ինքդ գրիր:

_Այս գույնը քեզ դուր է գալիս:

-Ո՛չ, դա ինձ դուր չի գալիս։ ____________________________________________________________

_Կուզեիր հեծանիվ:

– Այո՛, շա՜տ-շատ կուզեի։

___________________________________________________________________

– Ես կուզեի, որ լիներ ժամանակի մեքենա:

-Ի՜նչ լավ կլիներ, եթե այդպես լիներ։ ___________________________________________________________________

_Դու սիրում ես բարի ու ժպտերես մարդկանց:    

-Այո՛, ինձ դուր են գալիս բնավորության այդ գծերը։

_______________________________________________________________

-Դու սիում ես կոշտ ու կոպիտ մարդկանց:

-Ո՛չ, ա՛յ,  բնավորության այդ գծերը չեմ սիրում։

______________________________________________________________________

-Ինչ մասնագետ կուզես դառնալ:

-Չգիտեմ, այդ հարցի մասին դեռ չեմ մտածեÉ:

Պատմությունները կարդա՛: Ընդարձակ տեքստից բառեր ջնջելով՝ ստացիր համառոտ տեքստը:

Նապաստակներն ու գորտերը

Նապաստակները գլխի ընկան, որ իրենք վախկոտ են և որոշեցին գնալ, լցվել լիճն ու խեղդվել։ Որոշեցին,մոտեցան լճափին։ ¶որտերը հենց որ լսեցին նապաստակների ոտքերի թփթփոցը, անմիջապես, ցատկեցին ջուրը։ Այդ ամենը նապաստակները տեսան։ Նրանցից մեկը ասաց.

-Ինչո՞ւ իզուր տեղը խեղդվենք, եթե մեզնից ավելի վախկոտներն էլ կան աշխարհում։

Սա ստերի աշխարհն է: Անունը Ստաստան ¿:
Պարզվում է, որ բոլոր ստերը գալիս են այս աշխարհից:

Գրի՛ր մի քանի ուրախ սուտ։

1. Այսօր առավոտյան գնացել էի ծով: Այնքան ծարավ էի, որ ծովը մի շնչով խմեցի: Ծովի կենդանիները հավաքվել, ծափ էին տալիս: Նույնիսկ ծովառյուծն իր թագն ու գահը ինձ նվիրեց, չէ՞ որ այսուհետ ծովը իմ փորի մեջ է:
2. Քույրս ինձ համար կոշիկներ գնեց. Պարզվում է, որ դա հագնեմ, կհայտնվեմ ուրիշ դարերում:

1. Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.

Օրինակ՝ ջուր-ջրծաղիկ (ու-ն գաղտնավանկի ը)
ծաղիկ-ծաղկաման (ի-ն սղվել է)

հին-հնամենի (ի-ն գաղտնավանկի ը)
բազուկ-բազկաթոռ (ու-ն սղվել է)
գլուխ-գլխավոր (ու-ն գաղտնավանկի ը)
էշ-իշամեղու (է-ն դարձել է ի)
անեծք-անիծել (ե-ն դարձել է ի)
դեմ/ք/-դիմանկար (ե-ն դարձել է ի)
վրեժ-վրիժառու (ե-ն դարձել է ի)

2. Տրված բառերի վերջից բաղադրիչներ ավելացնելով՝ բառեր կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունափոխություն:

ա) բուրդ-բրդոտ, սիրտ-սրտանոթ, կույր-կուրորեն, ծնունդ-ծննդյան, հաշիվ-հաշվեհամար, հույն – Հունաստան։

3. Վերականգնիր տրված բառերի անհնչյունափոխ ձևերը՝

Օրինակ՝ ձնծաղիկ – ձյուն+ծաղիկ
Թխահեր-թուխ+ա+հեր, երգչախումբ-երգիչ+ա+խումբ, մեղվապահ-մեղու+ա+պահ, շնաձուկ-շուն+ա+ձուկ, մրգատու-միրգ+ա+տու։

4. Տրված բաղադրիչները միացնելով բառեր կազմիր, ուշադրություն դարձրու հնչյունափոխությանը:

Օրինակ՝ կես+ա+դեմ-կիսադեմ

ծաղիկ+ա+ձոր –ծաղկաձոր
շեկ+ա+հեր –շիկահեր
սեր+առատ –սիրառատ
միս+ա+կեր-մսակեր
տուն+ա+քանդ/ել/-տնաքանդ
բնագետ+ություն –բնագիտություն
հրավեր+ա+տոմս-հրավիրատոմս

5.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.

Սարգիս-Սարգսյան- ի-ն գաղտնավանկի ը

միրգ-մրգատու- ի-ն գաղտնավանկի ը

կաղին-կաղնի- ի-ն սղվել է

որդի-որդյակ- ի-ն դարձել է յ

կռիվ-կռվել- ի-ն սղվել է

խիղճ-խղճալ- ի-ն գաղտնավանկի ը

կծիկ-կծկել- ի-ն սղվել է

կոշիկ-կոշկեղեն- ի-ն սղվել է

նկարիչ-նկարչություն- ի-ն սղվել է